W Centrum Neurologii, Psychogeriatrii i Neuropsychologii „Promente” szczególną opieką otaczamy seniorów. Problemy poznawcze, psychiczne i neurologiczne osób starszych stanowią trzon działalności “Promente”. Zaawansowani wiekiem pacjenci znajdą w Centrum kompleksową opieką.
Seniorzy muszą się mierzyć z takimi samymi zaburzeniami i chorobami psychicznymi jak osoby młodsze. Jednak są dolegliwości, występujące w niektórych grupach wiekowych częściej niż w innych. U seniorów schorzenia te leczy się podobnie jak u innych, młodszych pacjentów. Jeśli chodzi o osoby starsze, to dominują u nich takie problemy jak:
W przypadku chorób neurodegeneracyjnych powodujących otępienia za problemy odpowiedzialne są patologiczne białka, uszkadzające mózg. W przypadku choroby Alzheimera pojawiają się najpierw subtelne zaburzenia pamięci. Później dochodzą takie objawy jak: problemy z nazywaniem przedmiotów, nieprawidłowym rozpoznawaniu słów, trudności w wykonywaniu czynności codziennych jak: ubieranie się, mycie, pisanie (mimo zachowanych funkcji sensomotorycznych).
Bywa, że we wstępnej fazie choroby, pacjent zaczyna mniej sprawnie posługiwać się sprzętem, np. samochodem, pralką, telefonem komórkowym, czy nawet pilotem do telewizora. Funkcje różnych urządzeń, które były niegdyś banalne dla osoby chorej, mogą zacząć się wydawać skomplikowane. Później chory nie rozpoznaje osób, miejsc, przedmiotów, nie jest zdolny do planowania wieloetapowych działań. U pacjentów występuje brak krytycyzmu co do postępujących trudności. Problemy z pamięcią przebiegają w ten sposób, że zaangażowane w nie są coraz większe struktury i coraz więcej jest kłopotów z samodzielnością, czyli na przykład: płaceniem rachunków, załatwianiem spraw, ale także z kontrolą zachowania i snem.
Mogą występować zaburzenia behawioralne: bezcelowe przemieszczanie się, agresja, wycofanie społeczne, zespoły depresyjne i lękowe, urojenia, czy nawet halucynacje. Często zdarza się, że właśnie zaburzenia zachowania są powodem zgłoszenia się do lekarza. Czytaj więcej o innych chorobach przebiegających z otępieniem
Jeśli chodzi o zaburzenia nastroju na przykład depresję, to seniorzy są na nie bardziej narażeni z powodu niekorzystnych zmian w życiu, takich jak:
Depresja u osób starszych jest powiązana z obniżonym nastrojem, ale czasami bywa też tak, że na najbardziej zauważalnym jej objawem jest drażliwość lub nerwowość. Senior może stać się bardziej wybuchowy i nieprzyjemny także w kontaktach z osobami ważnymi dla niego.
Majaczenie to rodzaj zaburzenia świadomości. Chory jest zdezorientowany, nie wie gdzie się znajduje, co się dzieje, traci poczucie czasu. Ma trudności z utrzymaniem uwagi, bardzo osłabione są jego możliwości intelektualne. Mogą także wystąpić omamy. Majaczenie obserwuje się u osób powyżej 65 roku życia, które przyjmują dużo leków. Może się pojawić także po operacji i po nagłym odstawieniu leków. Zaburzenie to jest przemijające.
Dolegliwości psychiczne dotykają bardzo dużą część społeczeństwa. Wciąż jednak pozostają tematem tabu. Pacjenci boją się stygmatyzacji, skutków ubocznych leków, wpływu choroby na życie zawodowe. Czy słusznie?
Z obserwacji lekarzy psychiatrów wynika, że pacjenci najbardziej boją się stygmatyzacji, postrzegania ich przez pryzmat choroby. Tego, że inni ludzie uznają dolegliwości psychiczne za oznakę słabość. I dlatego pozostają one tematem krępującym, niewygodnym, którego się wstydzimy. Tymczasem tego typu kłopoty zdrowotne są bardzo rozpowszechnione.
O problemach kardiologicznych mówi się bez żadnego skrępowania, wiemy, że mając chore serce otrzymamy od innych współczucie i pomoc. Inaczej jest z chorobami psychicznymi, które mogą wywołać co najmniej zakłopotanie u rozmówcy.
„Uważam, że wiele osób ma takie poczucie, że choroby fizyczne występują jakby niezależnie od danego człowieka, a w przypadku chorób psychicznych jest inaczej, pewnie nawet nieświadomie sądzi się, że takie dolegliwości mogą być oznaką jakiejś słabości”– mówi Beata Przybysławska*, lekarz psychiatra z Promente.
„Tymczasem bardzo często jest odwrotnie. Takie choroby jak cukrzyca lub niektóre choroby układu krążenia są wynikiem niezdrowego stylu życia, który przez lata prowadziła dana osoby. To, że choroby psychiczne są nadal tematem niewygodnym w rodzinach widać w gabinetach psychiatrycznych. Lekarzom trudno się czasami czego konkretnego dowiedzieć o chorobach psychicznych w rodzinie. Ponieważ informacje bywają ukrywane, nawet w ścisłym rodzinnym gronie.”
Najczęściej zmagamy się z depresją. Według WHO, ta choroba jest w czołówce najczęściej występujących dolegliwości na świecie. Z raportu „Ochrona Zdrowia Psychicznego w Polsce” z 2014 wynika, że od jednej czwartej do jednej trzeciej osób w populacji ma w danym roku jakieś zaburzenia psychiczne. Najczęściej występują zaburzenia lękowe – cierpi na nie co szósta osoba. Jedna osoba na dziesięć ma problem z zaburzeniami nastroju, głównie z depresją. Około 7 proc. społeczeństwa cierpi na bezsenność, zaś uzależnienia to problem dotykający ponad 4 proc. populacji. Weźmy jednak pod uwagę, że to dane sprzed kilku lat, zanim mieliśmy do czynienia z epidemią koronawirusa. Teraz może być pod niektórymi względami jeszcze gorzej.
Chorzy nie zgłaszają się do lekarza jeszcze z innych powodów, na przykład boją się, że będą musieli brać leki przez długi czas, niepokoją ich także skutki uboczne medykamentów. A wcale nie musi ich być: objawy uboczne nie zawsze występują i nie zawsze pigułki łyka się przez lata albo do końca życia.
Jest jeszcze inny powód, który sprawia, że ludzie nie chcą przyjść do psychiatry: lękają się, że choroba psychiczna może spowodować utratę pracy, stanowiska, że nie będą mogli pełnić funkcji kierowniczych. Tak nie jest. W większości przypadków pacjenci mogą pozostać w swojej pracy, na swoim stanowisku. Oczywiście wtedy, kiedy podejmą leczenie, gdy będą go unikać, to sytuacja może się wymknąć spod kontroli, ponieważ jeśli ktoś ma poważną chorobę, to jej objawy na tyle się nasilą, że w końcu w trybie pilnym zostanie przyjęty do szpitala psychiatrycznego.
Wszystkie te kwestie trzeba dokładnie wyjaśnić pacjentowi, nie można żałować czasu na wytłumaczenie diagnozy, leczenie, omówienie rokowania. Lekarz psychiatra powinien cierpliwie odpowiedzieć na wszystkie pytania pacjenta, dać mu czas na zastanowienie się czy wszystko rozumie. Dzięki temu leczenie jest skuteczniejsze, gdy chory ufa swojemu lekarzowi i rozumie jego decyzje. Dlatego pierwsza wizyta u psychiatry trwa zazwyczaj długo (tak jest przynajmniej w Propsyche). Pamiętajmy, że jeśli czujemy się niepewnie, potrzebujemy wsparcia, to możemy przyjść z osobą towarzyszącą do gabinetu lekarskiego. Takie prawo ma każdy pacjent. Obserwacje osoby towarzyszącej mogą być zresztą bardzo cenne dla lekarza, czasami pewne rzeczy łatwiej zauważyć stojąc z boku.
Do pierwszej wizyty nie trzeba się przygotowywać w szczególny sposób, ale na pewno pomocne będzie, jeśli pacjent przyniesie ze sobą wszelką dokumentacje medyczną, wyniki badań, na przykład rezonansu, tomografii głowy, a nawet poziomu hormonów, wypisy ze szpitala, jeśli w nich był albo historię dotychczasowego leczenia psychiatrycznego. Na pierwszej wizycie lekarz zapyta o choroby przewlekłe, leki przyjmowane na stałe, przebyte operacje. Taka wiedza ułatwi bezpieczny dobór leku. Poza tym naturę zgłaszanych objawów mogą wyjaśniać na przykład choroby somatyczne. Niektóre objawy psychiczne bywają także skutkiem ubocznym przyjmowanych leków. Najlepiej więc mieć ze sobą spis leków, które się przyjmuje albo przynieść je ze sobą, albo po prostu wymienić podczas wizyty (jeśli mamy ich nazwy w głowie).
Czasami lekarz może nam zadać trudne dla nas pytanie. Dla każdego z nas problematyczne są różne kwestie. I nie zawsze chodzi o seks. Beata Przybysławska mówi, że pytania o aktywność seksualną są czasami przyjmowane przez pacjentów z ulgą – nie muszą sami rozpoczynać tego tematu. Gorzej bywa z tematami, które sprowokowały problem psychiczny, mogą do nich należeć np. śmierć bliskiej osoby, rozwód. Pamiętajmy, że lekarz będzie chciał wiedzieć tylko tyle, ile mu potrzeba do postawienia diagnozy i zaproponowania metod leczenia.
*Specjalista psychiatra z doświadczeniem zawodowym w różnych obszarach psychiatrii: szpitalnym, ambulatoryjnym i środowiskowym. Zajmuje się diagnostyką i leczeniem farmakologicznym zaburzeń psychicznych osób dorosłych.
W “Promente” podchodzimy do zaburzeń pamięci kompleksowo. Gdy jest taka potrzeba, pacjent może liczyć na konsultacje psychiatry, neurologa i neuropsychologa. Zaproponujemy nie tylko farmakoterapię, ale także inne sposoby wzmacniania pamięci i pozostałych funkcji poznawczych oraz udział w badaniach klinicznych nad nowymi lekami.
W “Promente” podchodzimy do zaburzeń pamięci kompleksowo. Gdy jest taka potrzeba, pacjent może liczyć na konsultacje psychiatry, neurologa i neuropsychologa. Zaproponujemy nie tylko farmakoterapię, ale także inne sposoby wzmacniania pamięci i pozostałych funkcji poznawczych oraz udział w badaniach klinicznych nad nowymi lekami.
