Garść leków, plik kartek z zaleceniami i długa lista badań do wykonania – tak wygląda codzienność wielu seniorów. Aby to wszystko uporządkować i mieć poczucie odpowiedniej dbałości o zdrowie potrzeba sporego wysiłku, pomóc może w tym geriatra.
Geriatria koncentruje się na problemach zdrowotnych osób starszych, w niektórych krajach, za takie osoby uważa się pacjentów w wieku 60+, w Polsce 65+. Wiele osób kojarzy słowa: geriatra, geriatria lub geriatryczny ze schyłkiem życia, a to nie do końca właściwe skojarzenie. Pacjentami geriatrów mogą być również ludzie bardzo aktywni, którzy często pracują, a jeśli są już na emeryturze chcą poświęcić się swoim pasjom i realizować cele, na które nie mieli czasu, gdy zajmowało ich życie zawodowe. Postęp współczesnej medycyny, w tym oczywiście również geriatrii, sprawia, że jest to możliwe, mimo że ciało 60 czy 70-latka jest inne niż osoby w wieku 40 lub 50 lat.
Jakimi pacjentami zajmuje się geriatra?
Tak, jak pediatra w przypadku dzieci, tak geriatra w przypadku seniorów patrzy całościowo na problemy osoby starszej. Geriatra posiada specjalistyczną wiedzę z różnych dziedzin medycyny. Jego celem jest poprawa ogólnego funkcjonowania pacjenta. Bierze pod uwagę wiele aspektów wpływających na zdrowie fizyczne i psychiczne seniora. Musi również wyprzedzać bieg zdarzeń i przewidywać z jakimi problemami pacjent może mieć problemy w przyszłości. Bardzo ważnym aspektem bycia pod opieką geriatryczną jest większe poczucie bezpieczeństwa i „zaopiekowania”. A także większe zaufanie do zaleceń lekarskich, jeśli są koordynowane przez jedną osobę dobrze znającą stan zdrowia fizycznego i psychicznego seniora.
Z pomocy geriatry powinni korzystać seniorzy, którzy:
- zmagają się z kilkoma chorobami przewlekłymi naraz,
- przyjmują wiele leków, także tych wydawanych bez recepty (np. leki przeciwbólowe),
- chcą zaoszczędzić czas i pieniądze, ograniczając liczbę wizyt u wielu specjalistów,
- potrzebują całościowej oceny zdrowia,
- chcą kompleksowo zadbać o swoje zdrowie, aby dolegliwości dojrzałego organizmu, jak najmniej wpływały na ich aktywność.
Geriatria a inne specjalizacje w medycynie
Geriatria wywodzi się z interny, ale lekarz tej specjalizacji zajmuje się także problemami z zakresu neurologii, psychiatrii. Inną nauką związaną ze starzeniem się jest gerontologia. Bada on procesy starzenia i geriatria sporo z niej czerpie.
Geriatra – prywatna opieka seniora
Według Głównego Urzędu Statystycznego na koniec 2021 roku liczba ludności w Polsce wynosiła blisko 38,3 mln. Z czego 22,3 proc. to były osoby w wieku 60 lat i więcej. To dużo ale liczba seniorów będzie u nas coraz wyższa. Demografowie szacują, że w 2050 roku ponad 32 proc. ludności będzie miało 65 lat lub więcej. Tymczasem już teraz liczba geriatrów jest zatrważająco mała, lekarze ci są poszukiwani przez szpitale i przychodnie. W niektórych poradniach geriatrycznych na wizytę trzeba czekać nawet kilka miesięcy. W krajach Unii Europejskiej na milion mieszkańców przypada od 16 do 50 geriatrów, w Polsce jedynie 12,8. Według danych Naczelnej Izby Lekarskiej w połowie 2021 roku było w naszym kraju jedynie 518 geriatrów aktywnych zawodowo.
W latach 2016-2021 specjalizację tę ukończyło około 100 lekarzy i niestety zainteresowanie geriatrią wśród osób kończących studia medyczne bardzo spada, choć zwiększona została liczb miejsc specjalizacyjnych. Wielu przyszłych lekarzy uważa, że geriatria to trudna specjalizacja.
Jakie choroby leczy geriatra?
Osoby starsze muszą się mierzyć z wieloma różnymi problemami zdrowotnymi.
Osoby starsze muszą się mierzyć z wieloma różnymi problemami zdrowotnymi. Według statystyk, najczęściej stwierdzane problemy zdrowotne u seniorów to:
- nadciśnienie tętnicze (60 proc.),
- depresja (52 proc.),
- nietrzymanie moczu (48 proc.),
- upadki (41 proc.),
- otępienie (35 proc.),
- cukrzyca (31 proc.),
- niewydolność serca (27 proc.),
- pogorszenie ostrości wzroku i słuchu,
- choroba wrzodowa (22 proc.),
- niedożywienie białkowo energetyczne (20 proc.),
- majaczenie (19 proc.),
- zespoły jatrogenne (17 proc.),
- przewlekła choroba nerek (17 proc.),
- choroba Parkinsona (16 proc.),
- nowotwory (9 proc.).
Geriatra wie jak zadbać o zdrowie pacjenta w zakresie schorzeń kardiologicznych, diabetologicznych, urologicznych, a w momencie gdy wymagana jest bardziej specjalistyczna wiedza, skieruje do odpowiedniego specjalisty.
Geriatra, którego można uznać za lekarza podstawowej opieki zdrowotnej osób starszych zajmie się takimi problemami jak: zaburzenia równowagi, majaczenie, problemy ze zwieraczami, pogorszenie wzroku i słuchu, nadciśnienie tętnicze, cukrzyca.
Lekarz tej specjalizacji:
- będzie monitorował ogólny stan zdrowia seniora,
- rozplanuje leczenie,
- ustali co jest zdrowotnym priorytetem danej osoby i zwróci uwagę jakie działania senior powinien podjąć w pierwszej kolejności,
- będzie koordynował cały proces leczenia,
- przeprowadzi wywiad wstępny i da pierwsze zalecenia,
- będzie współpracował z innymi specjalistami,
- pokieruje starszych pacjentów do lekarzy konkretnej specjalizacji oraz na leczenie w sanatoriach i uzdrowiskach lub zabiegi lecznicze,
- doradzi w zakresie odpowiedniej diety,
- zajmie się także leczenie bólu przewlekłego.
Na czym polega ogólna ocena zdrowia?
Geriatra dokonuje ogólnej oceny zdrowia seniora. Będzie starał się ustalić jak dobrze pacjent widzi i słyszy czy ma stany depresyjne albo poczucie samotności. Lekarz zapyta o dolegliwości bólowe, a także o sytuację rodzinną. Sprawdzi czy pacjent ma zaburzenia pamięci lub kłopoty z poruszaniem się.
Czemu warto leczyć się u geriatry?
Według niektórych specjalistów opieka geriatryczna daje lepsze rezultaty od leczenia konwencjonalnego, czyli skoncentrowanego na pojedynczych problemach zdrowotnych.
Obliczono, że objęcie opieką geriatryczną między innymi:
- zmniejsza ryzyko śmierci seniora,
- zwiększa prawdopodobieństwo dalszego mieszkania seniora w swoim domu,
- zmniejsza ryzyko ponownego przyjęcia seniora do szpitala,
- zwiększa szansę na poprawę stanu funkcjonalnego seniora po pobycie w szpitalu.
Senior prowadzony przez jednego lekarza w całym procesie leczenia i profilaktyki ma większe poczucie bezpieczeństwa i kontroli, co wpływa pozytywnie na jego zdrowie psychiczne.
Czym różni się organizm seniora od organizmu osoby młodszej?
Wraz z wiekiem organizm zaczyna funkcjonować inaczej. Zmiany, których doświadczają seniorzy to m.in.:
- mniej komórek funkcjonalnie czynnych w różnych narządach i zastępowanie ich przez tkankę łączną,
- gorsza przemiana materii,
- spadek aktywności enzymów,
- wzrost zawartości tłuszczu w organizmie, a spadek zawartości wody,
- gorszy przepływ krwi przez różne narządy,
- obniżenie kwasowości soku żołądkowego,
- wolniejsza perystaltyka jelit,
- zmniejszenie powierzchni całkowitej błon śluzowych przewodu pokarmowego, (powoduje to gorsze wchłanianie substancji odżywczych z jelit).
Farmakoterapia dla seniora
Osoby starsze leczą się czasami na kilka chorób przewlekłych jednocześnie. I w związku z tym przyjmują dużo różnych leków przepisanych przez rozmaitych specjalistów, dodatkowo często przyjmują także leki bez recepty np. przeciwbólowe, suplementy diety.
Tymczasem w związku ze zmianami fizjologicznymi osoby starsze są bardziej wrażliwe na leki i częściej występują u nich działania niepożądane. Leki rozpuszczalne w wodzie osiągają wyższe stężenie u seniorów niż u osób młodszych, a leki rozpuszczalne w tłuszczach pozostają dłużej w organizmie niż u młodych. Są także leki, które w grupie seniorów są mniej skuteczne niż u pozostałych osób. Dawkowanie leków dla seniorów powinno być indywidualnie dobierane i uwzględniać nie tylko aktualny stan zdrowia ale także i możliwe interakcje z innymi przyjmowanymi lekami.
Profilaktyka chorób wieku geriatrycznego – co możesz zrobić już teraz?
Chorobom występującym częściej w wieku starszym można zapobiegać. Stan zdrowia seniora, tak jak i innych, młodszych osób, poprawi odpowiednia dieta, ruch, unikanie stresu i badania kontrolne.
Dieta powinna być dostosowana do wieku, płci i stanu zdrowia. Warto zauważyć, że seniorzy bardzo narażeni są na odwodnienie. Im człowiek starszy, tym wody w organizmie mniej. Osoby starsze odczuwają mniejsze pragnienie i dlatego zdarza się, że piją mniej. Może to być przyczyną odwodnienia. Pamiętajmy, że powinniśmy spożywać 2 litry wody dziennie. Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej zaleca seniorom także picie kawy, która według niektórych badań zmniejsza ryzyko choroby Alzheimera.
Jak pewnie wszyscy wiedzą, bardzo dobry wpływ na zdrowie ma aktywność fizyczna. Kondycję pozwoli utrzymać już pół godziny ćwiczeń pięć razy w tygodniu. Wśród zalecanych aktywności są między innymi: basen, praca w ogródku, marsz z kijkami albo zwykły spacer. Jeśli w aktywności fizycznej przeszkadza nam ból, należy poradzić się lekarza. Dla wielu osób najtrudniejsze może być zalecenie związane z unikaniem stresu. Jak to zrobić, zwłaszcza, że seniorzy często mają bardzo dużo powodów aby się stresować – przejście na emeryturę, śmierć bliskich osób, problemy zdrowotne? Warto zapoznać się z różnymi metodami relaksacyjnymi.
Pierwsze zmiany związane z wiekiem pojawiają się około 30-40 roku życia. Wtedy dość regularnie trzeba zacząć wykonywać badania: krwi, moczu, lipidogram, hormonów tarczycy. Należy mierzyć sobie ciśnienie tętnicze, a także co jakiś czas glukozę. Warto także zrobić badanie okulistyczne, gastroskopię i kolonoskopię. Panie powinny robić badania ginekologiczne i mammografię, a panowie kontrolować prostatę.
Pierwsza wizyta u geriatry
Wybierając się na wizytę u geriatry dobrze jest pamiętać o zabraniu całej dokumentacji medycznej, także wypisów ze szpitala. Należy przygotować listę aktualnie przyjmowanych leków, także tych dostępnych bez recepty oraz wyniki pomiaru ciśnienia i cukru, jeśli senior mierzy ich poziom sam w domu. Lekarz sam zdecyduje, które wyniki badań są mu potrzebne.
