Seniorzy częściej niż inne grupy wiekowe zmagają się z problemami psychicznymi. Otępienia, depresja, majaczenie – to problemy psychiczne, z którymi mierzy się psychogeriatra.
Psychogeriatria, nazywana inaczej psychiatrią wieku podeszłego, zajmuje się problemami emocjonalnymi, psychicznymi i psychonerwicowymi osób starszych. W Polsce takiej specjalizacji formalnie nie ma, w przeciwieństwie do innych krajów europejskich. Odrębną specjalnością medyczną psychogeriatria jest w Wielkiej Brytanii, tam tytuł specjalisty psychogeriatrii można uzyskać od 1988 roku. Mimo to, w ostatnich latach także w Polsce obserwujemy duże zainteresowanie zagadnieniami z tej dziedziny. Nie jest to zaskakujące, jeśli weźmiemy pod uwagę, że zapotrzebowanie na wiedzę z tego zakresu stale rośnie.
Starszych osób w społeczeństwie jest i będzie coraz więcej. Wystarczy spojrzeć na statystyki np. w roku 1995 roku osoby w wieku 60 lat i więcej stanowiły w Polsce 15 proc., w 2013 około 21 proc., w 2035 ma być ich już 31 proc., a w 2040 Polki i Polacy w wieku 60+ będą stanowili 40 proc. społeczeństwa. Zaburzenia psychiczne w tej grupie wiekowej występują częściej w porównaniu z ogółem społeczeństwa, według różnych szacunków z problemami psychicznych mierzy się od 12 do 50 proc. seniorów.
Do najczęściej występujących zaburzeń wśród osób starszych należą:
- depresja,
- zaburzenia świadomości,
- otępienia,
- zaburzenia lękowe,
- psychozy.
Zaburzenia psychiczne w wieku starszym są liczniejsze z kilku powodów. Organizm, w tym oczywiście mózg, starzeje się i jest bardziej podatny na choroby. Dodatkowo choroby somatyczne i ich leczenie nie pozostają bez wpływu na dolegliwości psychiczne. Poza tym ten okres życia, to niestety okres strat i to na wielu płaszczyznach. Człowiek traci zdrowie i wydolność fizyczną. Musi mierzyć się z chorobami przewlekłymi, często z więcej niż jedną. Ciało staje się coraz mniej atrakcyjne. W pewnym momencie duża część seniorów przestaje być samodzielna i musi zdać się na pomoc i opiekę innych. Starsi doświadczają także innych strat, z ich życia znikają kolejne osoby na przykład: współmałżonek, rodzeństwo, przyjaciele. Dla wielu osób bardzo trudnym momentem jest „utrata” pracy, przejście na emeryturę. Seniorzy mogą czuć się samotni, zwłaszcza jak znajomych ubywa, a dzieci mieszkają daleko albo są bardzo zapracowane.
Niestety u osób starszych choroby psychiczne często bywają niezauważone, są bagatelizowane, albo nawet źle leczone. W “Promente” uważamy, że osoba w każdym wieku powinna mieć możliwość funkcjonowania na optymalnym dla siebie poziomie. Choroby psychiczne należy leczyć bez względu na wiek pacjenta, ignorowanie ich może znacznie pogorszyć jakość życia danej osoby. Depresja, lęki, zaburzenia emocjonalne nie muszą być częścią życia seniora.
Choroba Alzheimera
Psychogeriatria zajmuje się przede wszystkich chorobami otępiennymi. Do najczęściej występujących należy choroba Alzheimera. Jeśli weźmiemy pod uwagę choroby przebiegające z otępieniem, to 70 procent pacjentów cierpi właśnie na nią.
Pierwotną przyczyną choroby Alzheimera są patologiczne białka odkładające się w mózgu. Powodują one zanik neuronów i połączeń między nimi. Białka tworzą złogi, zwane płytkami. U zdrowych ludzi te złowrogie białka są usuwane z tkanek. U pacjentów z chorobą Alzheimera metabolizm beta-amyloidu (jednego z tych białek) jest zakłócony. Początkowe zmiany neurodegeneracyjne widać w układzie limbicznym – hipokampie, ciele migdałowatym. Z czasem nieprawidłowości pojawiają się w płatach skroniowych, ciemieniowych oraz czołowych kory nowej. Pacjent ma zaburzenia pamięci epizodycznej, uwagi, myślenia, funkcji językowych oraz wzrokowo-przestrzennych.
Więcej o chorobie Alzheimera przeczytasz tu.
Depresja
Ta choroba może przebiegać u seniorów z nieco innymi objawami niż u młodszych pacjentów. U tych ostatnich przeważają objawy psychiczne, starsi będą się mierzyć także z dolegliwościami fizycznymi. Seniorzy z powodu depresji mogą mieć problemy na przykład z:
- zaparciami,
- nudnościami,
- bezsennością
- bólami głowy,
- bólami brzucha,
- utratą wagi.
Jeśli chodzi o objawy psychiczne to objawami depresji, może być:
- rozdrażnienie,
- trudności ze skupieniem uwagi,
- płaczliwość,
- problemy z podejmowaniem decyzji,
- lęk, niepokój, apatia,
- utrata zainteresowań,
- myśli samobójcze,
- próby samobójcze.
Niestety próby samobójcze w najstarszej grupie wiekowej są bardzo skuteczne. W 2015 roku ponad 5,5 tysiąca osób w Polsce popełniło samobójstwo. Prawie dwa tysiące stanowili seniorzy – wynika z danych Komendy Głównej Policji.
W przypadku osób starszych dość często występującą odmianą depresji jest depresja psychotyczna, której towarzyszą urojenia, hipochondria, omamy słuchowe.
Majaczenie
Jednym z problemów spotykanym u osób w wieku starszym są zaburzenia świadomości, czyli majaczenie. Zaburzenia te zaczynają się zwykle nagle, najczęściej występujące objawy to: dezorientacja (chory ma problemy z określeniem miejsca, czasu i sytuacji, w której się znajduje), zaburzenia poznawcze (np. zaburzenia pamięci krótkoterminowej, pobudzenie lub spowolnienie aktywności, a także objawy psychotyczne, omamy i złudzenia głównie wzrokowe, urojenia.
Do majaczenia dochodzi np. u starszych osób przebywających w szpitalu z powodu różnych innych chorób. Szacuje się, że występuje ono w przypadku 25 proc. osób w podeszłym wieku, poddanych hospitalizacji. Spora grupa chorych to pacjenci oddziałów zabiegowych, kardiologicznych i neurologicznych. Do wystąpienia majaczenia mogą się przyczynić np. odwodnienie, udar, padaczka, niewydolność krążenia, przewlekła obturacyjna choroba płuc, stany pooperacyjne, niewydolność wątroby, niedokrwistość, niedoczynność lub nadczynność tarczycy.
Psychogeriatra często musi się mierzyć z takimi problemami: jak odróżnienie majaczenia od stanów psychotycznych w otępieniu, częstym współwystępowaniu u tego samego pacjenta objawów depresyjnych i zaburzeń funkcji poznawczych.
