Migrena, napięciowe bóle głowy, klasterowe bóle głowy – czym się różnią, jak je leczyć, kiedy wybrać się do lekarza, czy możliwa jest skuteczna profilaktyka i całkowite wyleczenie?
Ból głowy – problem prawie każdego
Ból głowy – kto go nie miał? Niektórzy z nas mają z nim kłopot raz na jakiś czas, dla innych to ogromny problem, ponieważ migrena albo napięciowe bóle głowy towarzyszą im przez wiele dni w miesiącu. Bez względu na to, do której z tych grup należysz, sprawdź co w przypadku bólu głowy robić, czym się różnią konkretne jego typy i jakie choroby neurologiczne oraz inne dolegliwości mogą się objawiać w ten sposób.
Ból głowy może przybierać bardzo różny charakter: może być jednostajny, kłujący, opasujący. Niektóre osoby mówią o ucisku na głowę, odczuciu pulsowania. Ból może obejmować całą głowę lub jej część. Trwa od kilkudziesięciu minut do nawet kilkudziesięciu godzin.
Międzynarodowe Towarzystwo Bólów Głowy wyróżnia pierwotne bóle głowy i wtórne, te pierwsze są chorobą samą w sobie, wtórne mogą być wynikiem na przykład: urazu głowy, zaburzeń naczyniowych, guza mózgu, zakażenia, czyli są spowodowane inną dolegliwością. Ból głowy może być objawem bardzo wielu różnych schorzeń, w tym poważnych, dlatego nie należy go lekceważyć. Jego możliwą przyczyną jest np.: zapalenie opon mózgowordzeniowych, bakteryjne zapalenie zatok, krwawienie podpajęczynówkowe, guz mózgu, krwiak nadtwardówkowy lub podtwardówkowy, jaskra i inne problemy ze wzrokiem.
Ból głowy – to problem, z którym najczęściej zgłaszamy się do neurologa.
Podejrzenie, że trapi nas choroba, w przebiegu której ból jest jednym z wielu objawów, powinny wzbudzić: odczucie, że obecny ból głowy jest “najsilniejszym w życiu”, pierwszy bardzo duży ból głowy, nieprawidłowości w badaniu neurologicznym, gorączka, wymioty występujące przed bólem głowy, a także sytuacja, gdy ból wiąże się ze schylaniem, jakimś wysiłkiem, zakłóca sen lub towarzyszy mu tkliwość np. w okolicy tętnicy skroniowej. Lekarze dość często zlecają w przypadku niewyjaśnionego, częstego bólu głowy różne badania np.: badania obrazowe mózgu, eeg, badania przepływu krwi przez tętnice szyjne itp.
Pierwotne bóle głowy
Jeśli chodzi o pierwotne bóle głowy najczęściej mamy do czynienia z napięciowym bólem głowy i migreną, rzadziej występują: klasterowe bóle głowy, idiopatyczny, kłujący ból głowy i wysiłkowy ból głowy.
Napięciowe bóle głowy
Według różnych badań i statystyk na napięciowe bóle głowy cierpi kilkadziesiąt procent populacji. U niektórych osób zdarzają się sporadycznie, inne zmagają się z nimi całymi tygodniami. Mechanizm powstawania tego typu bólu nie został jeszcze do końca poznany. Pacjenci najczęściej odczuwają ból całej głowy, ma on charakter uciskający, jest obustronny. Pojawia się w ciągu dnia i ma tendencję do narastania, nie zdarza się, żeby wybudzał on pacjenta ze snu.
Przyczyną bólu głowy może być między innymi niedobór snu.
Jak już wspomniałam mechanizm powstawania napięciowego bólu głowy nie jest do końca poznany. Są jednak czynniki, które mogą sprzyjać jego wystąpieniu. Należą do nich m.in.:
stres,
odwodnienie,
głód,
nadmierny wysiłek,
zaburzenia rytmu snu i czuwania.
Metody leczenia i profilaktyka
W przypadku bólu głowy ważna jest profilaktyka. Kiedy po raz pierwszy pacjent zjawia się z tym problemem u neurologa, lekarz stara się wspólnie z nim ustalić, jakie czynniki wywołują ból. Może zaproponować prowadzenie specjalnego dzienniczka, w którym pacjent będzie odnotowywał epizody bólowe, a także zapisywał jakie sytuacje poprzedzały napad bólu. Kiedy czynniki prowokujące ból zostaną zidentyfikowane, przede wszystkim trzeba będzie ich unikać. Jeśli chodzi o farmakologię, to doraźnie stosuje się leki przeciwbólowe lub przeciwzapalne.
W przypadku osób, którym ból głowy dokucza bardzo często i w związku z tym stosują duże ilość takich środków, można rozważyć profilaktyczne stosowanie medykamentów na receptę. Taka terapia polega na przyjmowaniu leków codziennie, bez względu na to, czy ból jest czy nie. To inne leki, niż te które stosuje się doraźnie. Lekarz przepisuje środki np. mające działanie przeciwdepresyjne, których skuteczność w leczeniu przewlekłego bólu głowy została udowodniona. Celem takiej terapii jest ograniczenie liczby napadów i zmniejszenie ich siły. Takie działanie mogą mieć nie tylko leki przeciwdepresyjne, ale także obniżające napięcie mięśniowe.
Ból głowy – niekiedy ulgę może przynieść masaż twarzy.
Napięcie mięśniowe można próbować obniżyć także niefarmakologicznymi sposobami. Jedną z nich jest masaż. Stosowanie go może przynieść ulgę osobom cierpiącym właśnie na bóle głowy. Inne niefarmakologiczne metody mogące istotnie wspomagać leczenie bólu głowy to: trening radzenia sobie ze stresem i trening metod relaksacyjnych.
W walce z bólem głowy stosowane bywają takie metody jak: EMG biofeedback, akupunktura, fizjoterapia. Wielu pacjentów mówi, że przynoszą im ulgę, ale ocena ich skuteczności jest dość trudna, ponieważ w badaniach nad tymi techikami trudno wprowadzić grupę, u której zastosowano by placebo.
Migrena – może pojawić się w każdym wieku
Druga, co do częstości występowania, przyczyna bólu głowy to migrena. Cierpi na nią 15 proc. kobiet i 6 proc. mężczyzn (choć być może faktyczna liczba chorych jest wyższa, ponieważ nie wszyscy zgłaszają się z tym problemem do lekarza). Czemu więcej kobiet zmaga się z tą dolegliwością? Wpływ na to mają prawdopodobnie zmieniające się stężenia hormonów. Jedynie wśród kilkulatków obie płcie są tak samo narażone na wystąpienie tej choroby. Tak, tak, migrena może dotknąć każdego, nawet dzieci. W przypadku najmłodszych często zdarza się, że dziecko nie potrafi dokładnie opisać swojego problemu, jest drażliwe, płacze, mówi, że nie wie co mu jest. Dziecięcej migrenie dość często towarzyszą wymioty, po których ból głowy ustępuje. Ulgę najmłodszym przynosi także sen.
Migrena może się pojawić w każdym wieku, ale u prawie 90 proc. chorych pierwszy napad zdarza się przed 40. rokiem życia.
Jak się objawia migrena?
Migrena objawia się nawracającymi, silnymi bólami głowy, najczęściej boli jedna strona głowy, ale nie jest to regułą. Czasem ból migrenowy jest poprzedzony różnymi objawami neurologicznymi, które nazywane są aurą migrenową. Objawy te zazwyczaj ustępują tuż przed pojawieniem się bólu głowy lub na początku jego trwania. Do tzw. aury zaliczane są: zaburzenia widzenia np. migające plamy, drętwienie twarzy lub kończyn, zawroty głowy oraz zaburzenia mowy. Rzadko dochodzi do przejściowego, całkowicie odwracalnego osłabienia jednej połowy ciała.
Z reguły objawy aury trwają od kilku do kilkunastu minut. Napad migreny rozwija się dość szybko (w ciągu kilkunastu minut), a największe natężenie ból osiąga w czasie dwóch pierwszych godzin. Ból migrenowy trwa od 4 do 72 godzin, w przypadku skutecznego leczenia krócej.
Niektóre osoby obserwują u siebie objawy prodromalne migreny. To nie jest to samo co aura, choć również zwiastuje migrenę. Objawy przepowiadające atak występują od kilku godzin do dwóch dni przed napadem, czyli dużo wcześniej niż aura. Zdarza się, że osoby zmagające się z migrenami mówią: “już rano wiedziałem, że będzie bolała mnie głowa”. I często podają bardzo różne i nietypowe objawy: takie jak zaburzenia łaknienia, obniżenie nastroju, brak energii albo wprost przeciwnie – pobudzenie.
Jak się leczy migrenę?
Osobom cierpiącym na tę chorobę lekarz może zalecić między innymi prowadzenie uregulowanego trybu życia: zdrową dietę, regularne ćwiczenia, chodzenie spać i wstawanie o tej samej porze, unikanie alkoholu i kofeiny oraz nagłych zmian poziomu stresu.
Osoby chorujące na migrenę proszę o prowadzenie dzienniczka, w którym zapisują dni z bólem głowy, liczbę i nazwy przyjmowanych leków oraz nasilenie bólu w skali VAS, gdzie 1 to ból o niewielkim nasileniu, a 10 bardzo silny – mówi Beata Wicherska, neurolog w Promente.
Bardzo ważne jest ustalenie, jakie czynniki u danej osoby mogą przyczynić się do wystąpienia napadów migreny. Dlatego również w przypadku tego typu bólu głowy lekarz poprosi o prowadzenie specjalnego dzienniczka, w którym pacjent będzie notował kiedy ból wystąpił, ile trwał, okoliczności w jakich się pojawił (czy np. tego dnia chory mało pił lub spał albo czy pacjentka miała wtedy miesiączkę). Bardzo ważne jest, aby notować jakie i ile leków chory przyjmuje. Taki dzienniczek jest bardzo pomocny podczas wizyty u lekarza. Pomaga nie tylko ustalić jakie czynniki u danej osoby mogą wzwalać napad, ale także daje lekarzowi dokładną informację na temat ilości przyjmowanych leków. Ta wiedza jest dla neurologa bardzo ważna, pozwala wdrożyć optymalne dla danej osoby leczenie.
Klasterowe bóle głowy – rzadkie, ale bardzo uciążliwe
Klasterowe bóle głowy są dość rzadkie (występują u 0,1 – 0,4 proc. populacji), ale również bardzo uciążliwe. To napady silnego, jednostronnego bólu, który pojawia się w okolicy oczodołu, policzka, może promieniować do ucha lub potylicy. Towarzyszyć mu mogą dodatkowe objawy takie jak: łzawienie oka, potliwość twarzy, wodnista wydzielina z jednej dziurki nosa, obrzęk twarzy. Te dolegliwości dotyczą tylko jednej strony głowy – tej która boli. Chory w czasie napadu jest niespokojny, a po ustąpieniu bólu bardzo zmęczony.
Klasterowy ból głowy zdecydowanie częściej występuje u mężczyzn.
Ból pojawia się nagle i szybko narasta, może trwać od kilkunastu minut do kilku godzin. I występować kilka razy na dobę przez wiele dni, by później na kilka tygodni ustąpić. Ten rodzaj bólu głowy dotyczy aż dziewięć razy częściej mężczyzn niż kobiet. Dolegliwość pojawia się zazwyczaj u osób w wieku 10-30 lat.
Leczenie tego bólu głowy jest trudne, ponieważ pojawia się on nagle i zazwyczaj trwa na tyle krótko, że zanim zacznie działać lek doustny, to ból sam ustępuje. Dlatego często stosuje się leki w postaci zastrzyków lub aerozolu do nosa. Można zastosować leczenie profilaktyczne, leki które są podczas takiej terapii podawane dostępne są tylko na receptę. Zanim lekarz ją wystawi dokładnie zbada pacjenta, zapyta w jakich okolicznościach występuje ból, co go wyzwala, może zlecić prowadzenie dzienniczka bólu głowy. Ustali także, czy na podobne dolegliwości uskarża się ktoś z rodziny, skieruje na badania krwi lub obrazowe.
Czy Covid-19 może być przyczyną bólu głowy?
Ból głowy często występuje u osób chorujących na Covid-19. Nie tylko towarzyszy wielu pacjentom w trakcie trwania tej infekcji, ale pojawia się także później, po przechorowaniu Covid-19. Aż 44 proc. ozdrowieńców skarży się na bóle głowy, częściej, narzekają tylko na zmęczenie – 58 proc.
Ból głowy a depresja
Ból głowy może wiązać się z depresją. Osoby cierpiące na przewlekłe bóle głowy są bardziej narażeni na ryzyko wystąpienia depresji. Niektóre leki stosowane w leczeniu depresji są także skuteczne w przypadku napięciowego bólu głowy oraz migreny.
Uwaga: Treści z serwisu pro-mente.pl mają na celu polepszenie, a nie zastąpienie, kontaktu pomiędzy Użytkownikiem Serwisu a odpowiednim lekarzem lub specjalistą zdrowia. Serwis ma z założenia charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny. Przed zastosowaniem się do porad z zakresu wiedzy specjalistycznej, w szczególności medycznych, zawartych w naszym Serwisie należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem. Właściciel oraz administrator serwisu nie ponoszą żadnych konsekwencji wynikających z wykorzystania informacji zawartych w Serwisie.
Agnieszka Farbiszewska
dziennikarka, autorka publikacji popularno-naukowych
