Rozpoczęcie leczenia choroby Alzheimera i innych chorób neurozwyrodnieniowe, gdy tylko zaczną dawać pierwsze objawy pozwala znacznie spowolnić ich przebieg i skuteczniej je kontrolować. Zapominasz częściej niż zwykle? Nie czekaj.
Szybko i dokładnie
Czasami początkowe objawy takich chorób jak Alzheimer, nie są oczywiste, między innymi dlatego Poradnia Psychogeriatryczna w Centrum Neurologii, Psychogeriatrii i Neuropsychologii Promente w Bydgoszczy została pomyślana tak, aby jak najlepiej, w jak najkrótszym czasie rozpoznać istotę problemów zgłaszającego się pacjenta.
Problemy z pamięcią mogą wynikać z chorób neurozwyrodnieniowych – takie podejrzenia pojawiają się, gdy częściej niż zwykle zapomina osoba starsza. Oczywiście u seniora choroba Alzheimera jest bardziej prawdopodobna niż u osoby w średnim wieku, ale przyczyn kłopotów z pamięcią może być bardzo wiele.
Jeden objaw – wiele przyczyn
Na pamięć i koncentrację źle działają między innymi: nieodpowiednia dieta (niedobór żelaza, witamin z grupy B), za mało snu, przewlekły stres, złe nawodnienie organizmu. Funkcje poznawcze mogą szwankować także u osób zmagających się z dolegliwościami układu krążenia, zaburzeniami lipidowymi, cukrzycą, a także boreliozą, guzami mózgu, celiaklią. Czasami problemy z pamięcią mogą być skutkiem ubocznym przyjmowanych leków – a przecież seniorzy przyjmują ich sporo. U osób cierpiących na choroby autoimmunologiczne, takie jak: układowy toczeń trzewny, zespół antyfosfolipidowy, występują objawy ze strony wielu układów i narządów, mogą to być także kłopoty z pamięcią. Problemy poznawcze mają także osoby cierpiące na depresję.
W czasie pandemii wiele osób mówi o tzw. “mgle pocovidowej”, czyli problemach z pamięcią występujących po zakażeniu koronawirusem. Przyczyną problemów z pamięcią może być także OBS, czyli Obturacyjny Bezdech Senny, dlatego ważne jest szczegółowe badanie. Nie można takich problemów bagatelizować, ani od razu nastawiać się na konkretną diagnozę. Pozwólmy działać specjalistom.
Szczegółowy wywiad w przyjaznej atmosferze
W proces badania, diagnozy i leczenia w Poradni Psychogeriatrycznej w Promente zaangażowanych jest ich kilku. Pierwsza wizyta trwa około 3 godziny. Najpierw pacjent i osoba towarzysząca mu spotykają się z pielęgniarką, która przeprowadza szczegółowy wywiad. Rozmawia z pacjentem i osobą, która mu towarzyszy – najczęściej jest to ktoś bliski, na temat dotychczasowego leczenia, a także obciążeń rodzinnych. Pyta także o leki, które pacjent przyjmuje.
– Proszę o wymienienie wszystkich leków i suplementów przyjmowanych przez pacjenta. Jest to bardzo ważne, ponieważ zdarza się, że senior zażywa wiele leków. Patrzymy całościowo na farmakoterapię może zdarzyć się tak, że leki przepisane przez różnych specjalistów wykluczają się lub, że nie ma konieczności przyjmowania wszystkich tych leków albo suplementów – mówi Agnieszka Rutkowska, pielęgniarka z Promente.
Przy okazji wywiadu przeprowadzana jest także rozmowa na temat suplementacji przede wszystkim witaminy B12, kwasu foliowego lub witaminy D i ich wpływu na funkcje poznawcze. W trakcie tego spotkania odbywa się także wywiad psychosocjalny.
– Patrzymy na pacjenta holistycznie, problemy rodzinne lub przeżyte traumy mogą mieć wpływ na zaburzenia pamięci – wyjaśnia Agnieszka Rutkowska.
Podczas tego pierwszego spotkania odbywa się także badanie fizykalne, w trakcie którego mierzone jest między innymi: ciśnienie i tętno. Pielęgniarka sprawdza także, czy pacjent nie ma problemów skórnych, ustala czy występują znaczące kłopoty z funkcjonowaniem zmysłów, poruszaniem się.
Wszystkie badania przeprowadzam bez pośpiechu, w spokojnej atmosferze, z poszanowaniem intymności pacjenta. Staram się, aby osoba przychodząca na badanie czuła się komfortowo i bezpiecznie – mówi Agnieszka Rutkowska.
Następnie neuropsycholog bada funkcje poznawcze seniora. Specjalista ten ma przygotowany standardowy zestaw testów sprawdzających funkcje poznawcze, który jest modyfikowany w razie potrzeb i dostosowywany do możliwości konkretnego pacjenta. Neuropsycholog stawia wstępną diagnozę dotyczącą funkcji poznawczych badanej osoby. Uzyskane wyniki przekazywane są lekarzowi, który mając już sporo informacji zaprasza pacjenta na wizytę lekarską i kontynuuje badanie oraz proponuje odpowiednie leczenie. Z każdym specjalistą pacjent spędza około godziny.
Czasami mogą się pojawić wątpliwości co do charakteru zmian neurozwyrodnieniowych, wtedy lekarz może zaproponować dodatkowe badanie, na przykład płynu mózgowo-rdzeniowego. Jego analiza może sporo powiedzieć o stanie ośrodkowego układu nerwowego, badanie płynu jest pomocne w diagnostyce wielu schorzeń. Należą do nich między innymi: zapalenia i zakażenia opon mózgowo-rdzeniowych, mózgu i rdzenia kręgowego (badania pozwalają określić, czy chorobę wywołały bakterie, wirusy, grzyby, pasożyty), krwawienia do mózgu i przestrzeni podpajęczynówkowej, choroby autoimmunologiczne związane z układem nerwowym np. stwardnienie rozsiane, nowotwory ośrodkowego układu nerwowego lub nowotwory dające przerzuty i nacieki do tego układu (np. białaczka, chłoniaki, inne nowotwory krwi), choroby neurozwyrodnieniowe. W naszym Ośrodku bada się płyn pod kątem tych ostatnich chorób, czyli na przykład choroby Alzheimera.
– W Promente jest możliwość wykonania takiego badania i postawienia diagnozy w oparciu o obecność biomarkerów, czyli białek odpowiadającym specyficznym procesom neurozwyrodnieniowymi, w tym chorobie Alzheimera, w płynie mózgowo-rdzeniowym – mówi Katarzyna Łachut, lekarz psychiatra, pracująca z pacjentami w Poradni Psychogeriatrycznej w Promente.
Badania kliniczne i rehabilitacja
W ośrodku prowadzone są także badania kliniczne dotyczące na przykład potencjalnych leków stosowanych w przypadku choroby Alzheimera. Lekarz z Poradni Psychogeriatrycznej poinformuje pacjenta i jego rodzinę o tym jakie to badania i kto może brać w nich udział.
Zespół Promente, składający się z psychiatrów, neurologów, neuropsychologów, geriatry i innych specjalistów odbywa systematyczne spotkania kliniczne, podczas których omawiane są terapie poszczególnych pacjentów. Dzięki temu można z różnych stron spojrzeć na problemy chorych, a w razie wątpliwości skonsultować wstępną diagnozę.
Uzupełnieniem leczenia farmakologicznego np. choroby Alzheimera, zleconego przez lekarza powinno być ćwiczenie pamięci, dlatego w ośrodku można także korzystać z treningów funkcji poznawczych, także bezpłatnych. Ćwiczyć pamięć można w Promente, pod okiem psychologa, albo w domu. Wszystko zależy od sytuacji chorego. Trening odbywa się za pomocą nowoczesnych programów komputerowych, są to jednak programy bardzo przyjazne i łatwe w obsłudze.
Co powinno nas skłonić do szybkiej diagnozy?
Otępienie w chorobie Alzheimera może poprzedzać faza łagodnych zmian poznawczych. Osoby w tej fazie skarżą się na zaburzenia pamięci lub innych funkcji poznawczych, pogarszają się ich wyniki w testach służących do oceny poszczególnych funkcji. ŁZP (łagodne zaburzenia poznawcze; ang. MCI – mild cognitive impairement) nie wpływają jednak znacząco na codzienne funkcjonowanie, więc można nie zauważyć rozwijającej się choroby. Faza łagodnych zaburzeń poznawczych może przybierać różne formy. Najbardziej typową dla Alzheimera, czyli taka, która najczęściej poprzedza tę chorobę, jest amnestyczna postać ŁZP, dominują w niej zaburzenia pamięci. Ale za wczesną fazą Alzheimera uważa się również ŁZP z nieznacznie zaburzonymi wieloma funkcjami poznawczymi albo jedną funkcją, ale inną niż pamięć. Te dwie ostatnie postacie łagodnych zmian poznawczych mogą ewoluować także w otępienie naczyniopochodne lub inne (dlatego czasami dobrze jest zbadać płyn mózgowo-rdzeniowy).
W przypadku choroby Alzheimera pojawiają się najpierw subtelne zaburzenia pamięci. Później dochodzą takie objawy jak: problemy z nazywaniem przedmiotów, nieprawidłowym rozpoznawaniem słów, trudności w wykonywaniu czynności codziennych jak: ubieranie się, mycie, pisanie (mimo zachowanych funkcji sensomotorycznych). Bywa, że we wstępnej fazie choroby, pacjent zaczyna mniej sprawnie posługiwać się sprzętem, np. samochodem, pralką, telefonem komórkowym, czy nawet pilotem do telewizora. Funkcje różnych urządzeń, które były niegdyś banalne dla osoby chorej, mogą zacząć się wydawać skomplikowane. Później chory nie rozpoznaje osób, miejsc, przedmiotów, nie jest zdolny do planowania wieloetapowych działań. U pacjentów występuje brak krytycyzmu co do postępujących trudności.
