Specjaliści w naszym ośrodku ustalą z czego mogą wynikać problemy, czy są odwracalne i jakie oddziaływania rehabilitacyjne podjąć, aby przywrócić dobre funkcjonowanie umysłu lub spowolnić postęp choroby, np. chorób otępiennych.
Rehabilitacja neuropsychologiczna polega na treningu funkcji poznawczych, często wspierana jest specjalnym sprzętem i oprogramowaniem. Dodatkowo wykorzystywana jest również stymulacja mózgu za pomocą takich narzędzi jak mikropolaryzacja (tDCS) oraz neurofeedback (biofeedback EEG), które wkrótce pojawią się w „Promente”.
Specjalista neuropsycholog doradzi również, jak “ćwiczyć” mózg w domowym zaciszu. Poradzi także opiekunom osób z chorobami neurodegeneracyjnymi, jakie działania należy podejmować z podopiecznym, aby osiągnęli oni maksymalny, w ich sytuacji, poziom funkcjonowania w życiu codziennym.
Osłabienie funkcji poznawczych jest częstym problemem wieku podeszłego. Chodzi o takie czynności jak: spostrzeganie, uczenie się, zdolności wzrokowo-przestrzenne, uwaga, myślenie, funkcje językowe, pamięć oraz funkcje wykonawcze. Nie zostało ustalone nasilenie zmian naturalnie wpisujących się w proces starzenia, nie ma wzorca zgodnie, z którym można by uznać pojawiające się osłabienie funkcji poznawczych za normalne. Mild Cognitive Impairment, czyli Łagodne Zaburzenia Poznawcze (ŁZP) są stanem pośrednim między „normalnym” starzeniem się, a otępieniem. Ich przyczyną mogą być m.in. zmiany zwyrodnieniowe lub naczyniowe, zaburzenia psychiczne (depresja, obniżony nastrój, lęk), urazy, choroby metaboliczne. W zależności od przyczyny objawy mogą postępować, utrzymywać się na stałym poziomie, ale możliwe jest także, że się cofną.
Częstość występowania ŁZP szacowana jest bardzo różnie. Jedno z badań mówi, że wynosi 6,7 proc. wśród osób w wieku 60–64 lata, 8,4 proc. u tych, którzy mają 65–69 lat, 10,1 proc. u 70–74-latków, 14,8 proc. wśród 75–79 latków i aż 25,2 proc w przedziale wiekowym 80–84 lata. Są jednak także bardziej pesymistyczne szacunki, według których łagodne zaburzenia poznawcze występują nawet u 50 proc. osób w starszych grupach wiekowych.
Po raz pierwszy ŁZP i ich kryteria zostały opisane przez Ronalda Petersena. By rozpoznać takie zmiany stosuje się właśnie tzw. kryteria Petersena, związane są one z:
Badacze zajmujący się ŁZP skupiają się między innymi na ustaleniu korelacji między zmianami neuroanatomicznymi a wynikami testów neuropsychologicznych. Chodzi o to, aby ustalić ryzyko wystąpienia otępienia. U części pacjentów z ŁZP zmiany nie postępują, a nawet się cofają, ale jest także pewna grupa, w której są preludium otępienia. Szczególnie uważnie należy obserwować ŁZP z amnestycznymi zaburzeniami poznawczymi. Ten stan może zapowiadać Alzheimera.
Wyróżnia się cztery podtypy ŁZP:
Cały czas poszukuje się sposobów zapobiegania dalszemu rozwojowi ŁZP. Badacze próbują ustalić co mogłoby zadziałać jako czynnik ochronny dla naszego mózgu. Uznaje się, że najbardziej efektywne metody to trening funkcji poznawczych oraz aktywność fizyczna.
Aby poprawić sprawność umysłową osób starszych stosuje się różne formy interwencji poznawczych. Można je podzielić na treningi funkcji poznawczych, stymulację poznawczą i rehabilitację poznawczą.
Treningi funkcji poznawczych polegają na zaangażowaniu uczestników w zaplanowaną, ustrukturyzowaną i kontrolowaną aktywność poznawczą. Stosuje się treningi oparte na uczeniu strategii oraz treningi rdzennych procesów poznawczych. Można trenować jedną funkcję poznawczą albo kilka podczas treningów wielodomenowych. Między innymi tego typu działania oferujemy w “Promente”.
Nasi specjaliści podpowiedzą także jaką stymulację poznawczą można zastosować u danego pacjenta. Stymulacja poznawcza jest znacznie mniej ustrukturyzowana i bardziej związana z życiem codziennym niż trening funkcji poznawczych. Chodzi w niej o zaangażowaniu osób starszych w aktywności, które „chronią” funkcje poznawcze. To takie działania jak: aktywność edukacyjna, kulturalna, społeczna i rekreacyjna.
Wymienione metody stosowane są także w przypadku normalnego starzenia się jako forma prewencji chorób związanych z demencją. Mogą nawet poprawić poziom funkcjonowania. Gdy zaburzenia poznawcze już są, terapia ma zapobiegać pogłębianiu się problemów, spowalnianiu negatywnych zmian. W tym ostatnim przypadku oprócz wymienionych już metod stosuje się także rehabilitację poznawczą. Najpierw trzeba dokładnie zidentyfikować problemy w funkcjonowaniu poznawczym danej osoby i cel jaki chcemy osiągnąć. Efektem ma być jak najlepsza adaptacja chorego do danych warunków. W rehabilitację zaangażowany jest nie tylko pacjent, ale także jego rodzina, bliscy, opiekunowie, personel medyczny.
W zapobieganiu ŁZP sprawdza się higieniczny tryb życia: odpowiednia dieta, sport, unikanie stresu i wysypianie się.
W jednym z badań obserwowano grupę ponad 2 tysięcy osób w wieku 65 lat i starszych. Najpierw jednak ustalono, ile czasu w ciągu doby śpią czy robią sobie drzemki w ciągu dnia. Zapytano także o nocne wybudzenia i chrapanie. Po 10 latach oceniono ich funkcje poznawcze. Okazało się, że ci, którzy spali mniej niż 6 i pół godziny, oraz ci, którzy mają problem z nadmierną senności dzienną są bardziej narażeni na ŁZP. U badanych oddających się drzemkom w ciągu dnia łagodne zaburzenia poznawcze występowały rzadziej.
Z innych badań wynika, że ryzyko wystąpienia zaburzeń funkcji poznawczych zmniejsza również aktywność fizyczna. Co więcej może nawet pomóc je redukować. Według badaczy warto, aby osoby powyżej 75 roku życia wykonywały ćwiczenia rozciągające i tonizujące. Pozytywnie na funkcje poznawcze wpływają także ćwiczenia aerobowe i wytrzymałościowe.
Piśmiennictwo:
1. Barber S.E., Clegg A.P., Young J.P. (2012). Is there a role for physical activity in preventing cognitive decline in people with mild cognitive impairment? Age and Ageing. 41: 5–8.
2. Geriatryczna Platorma Telediagnostyczna jako przesiewowa metoda oceny obecności chorób neurodegeneracyjnych związanych ze starzeniem. (2019). Geriatria. 13: 28-36.
3. Kot-Bryćko K., Pietraszkiewicz F., Piotrowska U. (2017). Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu 23 (2): 129–133.
4. Petersen R.C., Lopez O., Armstrong M.J. et al. (2018). Practice guideline update summary: mild cognitive impairment: report of
Piśmiennictwo:
1. Barber S.E., Clegg A.P., Young J.P. (2012). Is there a role for physical activity in preventing cognitive decline in people with mild cognitive impairment? Age and Ageing. 41: 5–8.
2. Geriatryczna Platorma Telediagnostyczna jako przesiewowa metoda oceny obecności chorób neurodegeneracyjnych związanych ze starzeniem. (2019). Geriatria. 13: 28-36.
3. Kot-Bryćko K., Pietraszkiewicz F., Piotrowska U. (2017). Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu 23 (2): 129–133.
4. Petersen R.C., Lopez O., Armstrong M.J. et al. (2018). Practice guideline update summary: mild cognitive impairment: report of
the Guideline Development, Dissemination, and Implementation Subcommittee of the American Academy of Neurology. Neurology. 90: 126–135.
5. Siemiński. M. (2017). Zaburzenia snu w chorobie Alzheimera. Polski Przegląd Neurologiczny. 13 (4): 173–185.
6. Zając-Lamparska L. (2019) Niefarmakologiczna terapia funkcji poznawczych w łagodnych zaburzeniach poznawczych oraz jej efektywność w świetle metaanaliz i przeglądów systematycznych. Aktualności Neurologiczne, 19 (2): 74–82
“ Trzeba się kształcić, uczyć nowych rzeczy. Nie mam na myśli rozwiązywania krzyżówek, bo one bazują na tym co już wiemy, ale chodzi o uczenie się całkiem nowych dla nas rzeczy np. języków obcych, malowania, programowania, czegokolwiek czego do tej pory nie wykonywaliśmy. Ważne, żeby to były nowe rzeczy, angażujące nieużywane dotąd części mózgu. Należy to zacząć robić w tak zwanym średnim wieku, czyli przed rozpoczęciem procesu uszkadzającego mózg, tj. mając 35 do maksymalnie 50 lat. ”
Inną metodą jest zachowanie samej aktywności fizycznej. Jeśli będziemy na przykład dużo spali i mało się ruszali, to nasz mózg będzie leniuchował razem z nami. Nie musi to być uprawianie wymagającego sportu, wystarczy kilka tysięcy kroków dziennie, czyli zwyczajowe marsze codzienne. Taka aktywność zmniejsza ryzyko wystąpienia choroby Alzheimera w przyszłości. – radzi Dr Robert Kucharski
Kolejna rzecz, która ma znaczenie, to sposób życia. Czy występuje u nas duże nasilenie stresu, czy bombardujemy nasz mózg nadmiarem bodźców? Mózg też musi odpoczywać. Ważne są wreszcie nasze relacje społeczne. Rozmowa, to jedna z najprostszych i najlepszych form angażowania całego mózgu. Nie może to być jednak rozmowa o niczym, ale rozmowa, która intelektualnie nas pobudza, zmusza do wysiłku. Najlepiej, gdy rozmawiamy z różnymi osobami, z różnych środowisk. Jak mówiła pani profesor, która przekazywała mi wiedzę o chorobie Alzheimera: najlepszą metodą zapobiegania jej jest „spacer z książką w ręku i przyjacielem pod rękę”. To bardzo trywialne stwierdzenie, ale doskonale oddające to, co nam pozwoli utrzymać sprawność intelektualną jak najdłużej. –mówi Dr Robert Kucharski
W “Promente” podchodzimy do leczenia kompleksowo. Pacjenci mogą liczyć na opiekę neurologa, psychiatry i neuropsychologa. W Centrum prowadzone są także badania naukowe, co daje naszym pacjentom dodatkowe możliwości w zakresie diagnozy i leczenia.
