Zachorowanie na Covid-19 może wpływać na funkcjonowanie mózgu. Jeśli czujesz, że Twoja pamięć jest słabsza, albo „gorzej” kojarzysz przebadaj się, a jeśli to koniecznie rozpocznij rehabilitację.
Objawy Covid-19, czyli choroby wywoływanej przez koronawirusa o nazwie SARS-CoV-2 to najczęściej: gorączka, duszność, suchy kaszel, ból mięśni, zmęczenie i osłabienie. Nieco rzadziej pacjenci skarżą się na katar, zatkany nos, dreszcze, ból głowy, biegunkę, wymioty, nudności, utratę lub zaburzenia węchu i smaku, niektórzy mają także wysypkę. Te dolegliwości pojawiają się zazwyczaj kilka dni po zakażeniu. Kiedy przeminą, „ozdrowieńcy” zaczynają zgłaszać inne problemy, między innymi dotyczące osłabienia funkcji poznawczych. W przypadku Covid-19 dość często dochodzi do powikłań o charakterze neurologicznym (zobacz: neurolog) i neuropsychologicznym (zobacz: neuropsycholog).
Zaburzenia takie wynikają z kilku czynników. Chodzi między innymi o zaburzenia strukturalne i funkcjonalne OUN związane z zakażeniem wirusem, na przykład zmiany w obrębie naczyń mózgowych, tkanki mózgu, zaburzenia metabolizmu komórkowego i wzrost aktywności czynników zapalnych. Najczęstsze zaburzenia neuropsychiatryczne to zmęczenie, zaburzenia snu, gorsza koncentracja, depresja, lęk oraz zaburzenia funkcji poznawczych. Problemy te są bardziej nasilone i trwają dłużej u osób, które chorowały ciężko, choć nie jest to regułą.
Jak wirus przedstaje się do mózgu?
Naukowcy szybko zaczęli podejrzewać, że koronawirus może przedostawać się do mózgu. Przemawiały za tym między innymi takie objawy jak utrata węchu i smaku u osób zakażonych. A nabłonek węchowy i opuszka węchowa, dzięki którym czujemy zapach, mogą dość łatwo otworzyć wirusowi szybką drogę do mózgu.
Badania sugerują, że koronawirus może zakażać astrocyty. To jeden z rodzajów komórek występujących w mózgu, charakteryzują się nieregularnym kształtem z wieloma wypustkami. Jedną z ich funkcji jest dostarczanie neuronom substancji odżywczych. Podczas badań prowadzonych na Uniwersytecie Campinas w Brazylii ustalono, że 66 proc. zaatakowanych komórek w mózgu stanowiły astrocyty. Może to się wiązać z objawami neurologicznych takimi jak: zmęczenie, depresja i „mgła mózgowa”.
Zaburzenia nastroju, PTSD, niższa jakość życia – efekty koronawirusa
Nie tylko funkcje poznawcze u pacjentów po koronawirusie są słabsze. Częściej niż u osób niechorujących na koronawirusa zauważono u nich: zaburzenia nastroju, PTSD. Osoby te deklarują także obniżenie jakości życia i mniejszą samodzielność życiową. Z jednej z metaanaliz wynika, że zaburzenie jednej funkcji psychicznej wystąpiło u od 5,3 proc. do 56 proc. osób hospitalizowanych z powodu Covid-19. U ponad połowy badanych przynajmniej jedno zaburzenie występowało 12 miesięcy po wypisie ze szpitala.
Gdzie się kryje koronawirus?
Gdy naukowcy zbadali mózgi osób zmarłych po zakażeniu SARS-CoV-2, zauważyli obecność wirusa w pniu mózgu. To część mózgowia odpowiadająca za utrzymanie podstawowych funkcji życiowych. Tu zlokalizowane są ośrodki regulujące między innymi oddech, tętno, ciśnienie krwi, przełykanie.
Być może część chorych zmarła dlatego, że zaatakowane zostały ośrodki odpowiadające za oddychanie w pniu mózgu, a nie przez osłabioną wydolność płuc.
Koronawirus a choroby mózgu
W niektórych, ciężkich przebiegach choroby, koronawirus może doprowadzić do tworzenia się skrzepów krwi. To oczywiście nic dobrego, ich powstanie może spowodować udar mózgu. Takie groźne powikłanie towarzyszące zakażeniu koronawirusem może dotknąć nie tylko starszych, ale także osoby w wieku 30-40 lat.
Innym groźnym skutkiem kontaktu z SARS-CoV-2 może być wirusowe zapalenie mózgu. To bardzo groźna sytuacja, w wyniku zapalenia mózgu może dojść do śpiączki lub śmierci. Wirus może również doprowadzić do wadliwego działania układu odpornościowego i w konsekwencji do ostrego rozsianego zapalenia mózgu i rdzenia.
„Pokowidowe” objawy neuropsychologiczne
Osoby, które cierpiały na COVID-19 dość często skarżą się na różne problemy neurologiczne. Najczęściej występujące objawy neurologiczne po zakażeniu SARS-Cov-2 to:
- słabsza pamięć (Obserwuje się problemy z różnego rodzajami pamięci: operacyjną, krótkoterminową i długoterminową.)
- zaburzenia funkcji wykonawyczych,
- zaburzenia koncentracji,
- problemy ruchowe,
- obniżenie nastroju,
- zaburzenia mowy,
- zaburzenia percepcji.
Przebieg badania po COVID-19
Aby się przekonać czy naprawdę po COVID-19 nasze funkcje poznawcze uległy pogorszeniu warto zrobić badanie neuropsychologiczne. W czasie procedury sprawdzane są: orientacja i funkcje uwagi, funkcje językowe, percepcja, pamięć, praksja, funkcje wykonawcze, a także prowadzona jest diagnostyka zaburzeń nastroju.
Po takim kompleksowym badaniu neuropsychologicznym specjalista jest w stanie ocenić w jakim stanie są poszczególne funkcje, na tej podstawie może zaproponować odpowiednią terapię neuropsychologiczną. Oczywiście wtedy, gdy jest taka potrzeba.
Piśmiennictwo:
Alina Borkowska (2022), Zaburzenia neuropsychiatryczne w COVID-19, Wszechświat. Pismo przyrodnicze, tom 123, nr 1-3.
Marta Makara-Studzińska, Maciej Załuski, Jakub Lickiewicz (2021). Czy ozdrowieńcy COVID-19 to przyszli pacjenci psychiatrów i psychologów? Szybki przegląd literatury naukowej. Psychiatria, tom 18, nr 2, 140–151.
Wender M.: Ostre rozsiane zapalenie mózgu i rdzenia (ADEM), [w:] Losy J., Selmaj K.: Neuroimmunologia kliniczna. Wydawnictwo Czelej, Lublin 2007, ss. 49-50, 51-52, 58-59, 63-64.
